Starożytna kontrola urodzeń

Ceniona roślina stała się kluczowym filarem gospodarki Cyrenajczyków. Pojawiała się nawet na złotych i srebrnych monetach bitych w tamtym czasie. Obraz bardzo często przedstawiał kobietę siedzącą na krześle, która jedna ręka dotykała zioła, a drugą wskazywała na swoje łono. Roślina była znana jako silphium lub laserwort, a jej owoce o kształcie serca rzekomo przyniosły starożytnemu światu wysoce poszukiwaną wolność. Była to możliwość cieszenia się seksem z bardzo niewielkim ryzykiem zajścia w ciążę.

źródło: cngcoins.com

Rośliny silphium były olbrzymimi fenkułami, które rosły dziko wzdłuż suchych zboczy wybrzeża Morza Śródziemnego. Greckim osadnikom nie zajęło dużo czasu odkrycie wartości rośliny jako źródła pożywienia. Ponadto żółte kwiaty zachwycały swoim zapachem. Po jakimś czasie okazało się, że z dzikiego kopru można pozyskiwać żywice, która znajdowała się w łodydze i korzeniach. Była ona stosowana w leczeniu kaszlu, bólu gardła, gorączki, niestrawności, padaczki i innych przykrych dolegliwości. Ze wszystkich zalet tej rośliny, silphium było cenione z pewnością najbardziej za swoje właściwości zapobiegające ciąży.

Jak tylko wiadomość o cudownym ziole pozwalającym na kontrolę urodzeń rozniosła się po całej starożytnej Europie, Afryce i Azji, rynek zbytu dla wszechstronnego kopru zaczął się szybko rozwijać. Nasiona stały się powszechnie używane przez najbogatsze nacje ówczesnego świata, w tym przez mieszkańców starożytnej Grecji, Rzymu, Egiptu i Indii. Według niektórych źródeł nasiona silphium były także silnym afrodyzjakiem. To akurat pogarszało jego postrzeganą wartość. Rzymski bard Catullus nawiązywał do słynnych wartości seksualnych rośliny w jednym ze swoich miłosnych wierszy, w którym oświadczył, że on i jego kochanek będą wymieniać między sobą tyle pocałunków ile jest ziaren piasku na wybrzeżu Cyreny gdzie rośnie silphium. Mówiąc wprost, chodziło o to, że „mogą się kochać tak długo, jak długo mają zapasy silphium”.

Pomimo wysiłków Cyrenajczyków i ich potencjalnych konkurentów przemysł silphium uparcie stawiał opór przed ekspansją. Mężczyźni pracowali długo i intensywnie, aby rozszerzyć zasięg występowania rośliny, ale notorycznie kłótliwy laserwort szydził z wszelkich ich starań. Odmawiał kiełkowania w innym miejscu niż wąski pas przy wybrzeżu Morza Śródziemnego. Ograniczało to możliwość dużego zbioru. Naturalny niedobór przysłużył się jednak do utrzymania wysokiej ceny za zioło. Przemytnikom silphium czasem zdarzało się przeniknąć do łańcucha dostaw, ale poza rzadkimi wyjątkami to Cyrenajczycy utrzymywali w swoich rękach monopol na środek antykoncepcyjny używany przez starożytne cywilizacje.

Przez wieki miasto Afryki Północnej kwitło na łasce laserwort. Na nasiona kopru był tak wielki popyt, że w pewnym momencie ich wartość równała się ich wadze w srebrze. Rzymski senat posunął się nawet do tego, że nasiona przechowywane były w oficjalnym skarbcu. Większość prymitywnych srebrnych i złotych monet z Cyreny zostało opatrzonych wizerunkami silphium. Niektóre z nich przedstawiały jedynie nasiona w sercowatym kształcie. Wielu historyków uważa, że ta starożytna ikona nieskrępowanej miłości jest początkiem wszechobecnego dzisiaj „kocham cię” łączonego z symbolem serca.

źródło: wikimedia.org

W przeciwieństwie do wielu innych leków w swoim czasie silphium nie było traktowane jako zwykły środek medycyny ludowej. Ówcześni uczeni i lekarze jawnie chwalili efektywność rośliny jako środka antykoncepcyjnego. Czołowy ginekolog starożytnego Rzymu – lekarz Soranus – pisał, że kobiety powinny pić sok silphium z wodą raz w miesiącu, ponieważ „nie tylko uniemożliwia poczęcie, ale także niszczy to istniejące”. Alternatywnie zalecał on włożenie do pochwy pęczek wełny namoczony w soku. W czasie rozkwitu laserwort w Rzymie wskaźnik urodzeń zmniejszył się pomimo wzrastającej długości życia, obfitości jedzenia i stosunkowo niewielkiej liczby wojen i epidemii. Niektórzy z historyków przytaczają to jako ostateczny dowód na skuteczność zioła.

Niestety współczesna nauka prawdopodobnie nigdy nie będzie w stanie ustalić, czy ekstrakt z kopru był bardzo skuteczną formą zapobiegania rodzicielstwa ani nie będzie w stanie zmierzyć zasług laserwort jako leku. Pod koniec pierwszego wieku naszej ery, śledząc liczby sprzedawanego silphium przez okres pięćdziesięciu lat, rzymski historyk Pliniusz Starszy zarejestrował opłakany stan i w zasadzie wyginięcie rośliny. Ostatnia pozostała łodyga laserwort została ucięta i wysłana do cesarza Nerona jako „ciekawostka”, a samo wydarzenie zakończyło sześćset lat niezawodnej kontroli urodzin.

Przyczyna zniknięcia zioła nie jest do końca jasna. Najbardziej powszechnie akceptowana teoria mówi o nadmiernym zbiorze połączonym z wypasem zwierząt gospodarskich. Populacja silphium zaczęła bezpowrotnie spadać. Wymarcie rośliny jest obecnie uważane za jedną z najwcześniejszych gaf środowiskowych ludzkości. Jeśli laserwort rzeczywiście był skuteczniejszy niż alternatywy z minionego okresu, to z całą pewnością zasłużył na swoją renomę. Dowody wskazują, że natura pozwoliła kobietom w starożytności regulować swoje życie rozrodcze ze znacznie większą kontrolą bez konieczności uciekania się do bezsensownej abstynencji. Człowiek jednak poddał się w końcu swojej chciwości i krótkowzroczności i wyczerpał odnawialne zasoby cudownej rośliny.