Boskie nazwy planet i ich symbole astronomiczne. Część pierwsza: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars

Należy wiedzieć, że chociaż do dziś w języku polskim używamy nazw, które zostały nadane planetom przez Rzymian, to wiele cywilizacji miało swoje odpowiedniki dla imion bogów mitologi rzymskiej. Najpopularniejsze pozostały jednak te związane z wierzeniami starożytnego Rzymu. Dlaczego tak się stało? Ciężko powiedzieć. Być może wiąże się to z poszanowaniem ogromnej wiedzy starożytnych. Według niektórych przewyższała ona odkrycia dokonane w średniowieczu.

Kolejność planet nie jest przypadkowa. Zaczynamy od tej, która jest najbliżej Słońca, a kończymy na planecie, która jest od niego najbardziej oddalona.

Merkury – badacze w dalszym ciągu nie mają pojęcia, kiedy dokonano odkrycia tego ciała niebieskiego. Źródła, które wspominają o pierwszych udokumentowanych obserwacjach Merkurego nie są ze sobą zgodne. W jednych wspomina się, że stoją za tym Sumerowie, którzy zauważyli planetę już w 3000 roku p.n.e., a w innych podane jest, że stało się to znacznie później, bo w 1000 roku p.n.e. Niepodważalnym faktem jest natomiast to, że jeszcze do IV wieku p.n.e. astronomowie z Grecji sądzili, że Merkury to w rzeczywistości dwa ciała niebieskie. Jedno z nich miało być widoczne przed wschodem Słońca, a drugie po jego zachodzie. Ich nazwy to Apollo i Hermes.

Obserwacje Rzymian przyniosły trafniejsze wnioski. Zauważyli oni, że szybki ruch planety jest wynikiem jej krótkiej orbity. To właśnie na tej podstawie nadali oni planecie nazwę Merkury. Było to jednocześnie imię posłańca bogów, który był patronem handlarzy.

Symbol astronomiczny przedstawia w graficznym uproszczeniu kaduceusza, czyli laskę Hermesa – odpowiednika Merkurego w mitologii greckiej. Bardzo często jest ona połączona także ze skrzydlatym hełmem rzymskiego boga.

Wenus – wszyscy znamy tę nazwę, ale należy wiedzieć, że planeta doczekała się także całej masy innych określeń. W materiałach na temat drugiej planety od Słońca możemy znaleźć Gwiazdę Porankową, Gwiazdę Poranną, Gwiazdę Zaranną i w końcu Gwiazdę Wieczorną. Wszystkie te nazwy są równie trafne, jak Wenus. Dzieje się tak ze względu na to, że podczas nocy na ciemnym niebie planetę można obserwować jedynie przez trzy godziny, zanim dojdzie do wschodu Słońca nad wschodnim horyzontem bądź, gdy Słońce już zajdzie nad zachodnim horyzontem.

W związku z tym okresem widoczności Wenus, która wzięła swoją nazwę od bogini miłości występującej w mitologii rzymskiej, bywa nazywana również Jutrzenką.

Być może w swoim życiu spotkaliście się już z symbolem astronomicznym planety Wenus. Co bardziej spostrzegawczy zauważą, że jest on używany także do oznaczenia płci żeńskiej. W końcu to „kobiety pochodzą z Wenus”. Mało tego, symbol koła z krzyżykiem znajdziemy również w zachodniej alchemii. Jest to znak zarezerwowany dla miedzi, która w starożytnym Rzymie była używana m.in. do produkcji luster. Wystarczyło odpowiednio ją wypolerować. W związku z tym symbol astronomiczny Wenus jest bardzo często traktowany jako uproszczone przedstawienie lustra, w którym przeglądała się bogini.

Ziemia – jak już wspominaliśmy we wstępie planeta, na której mieszkamy, jest jedyną w Układzie Słonecznym, której nazwa nie wzięła się od imienia boga. Nie jest to jednak do końca prawdą. Chociaż oficjalna Ziemia pochodzi od określenia na glebę i suchy ląd, to bardzo często możemy spotkać się także z określeniem Tellus, Gaja lub Terra. Pierwsze z nich to imię rzymskiego boga ziemi. Gaja to natomiast jego odpowiednik w mitologi greckiej. Terra to z łacińskiego „ląd” bądź „ziemia”.

Ziemia posiada dwa symbole astronomiczne. Pierwszy z nich przedstawia jabłko królewskie i pojawiło się najwcześniej. Drugim z symboli, który jest znacznie częściej spotykany, jest uproszczony glob ziemski z zaznaczonym równikiem i południkiem 0 stopni. Jest on także interpretowany jako krzyż Odyna, krzyż słoneczny lub krzyż celtycki.

Mars – nazwa pochodzi od rzymskiego boga wojny. Czy wiąże się to z tym, że na czerwonej planecie toczyła się jakaś wojna? Bynajmniej nic na ten temat nie wiadomo. Do dziś naukowcy głowią się czy w ogóle istniało na niej życie. Nie zmienia to jednak faktu, że nazwa ma jak najbardziej związek z wojną. Nie stało się tak dlatego ze względu na to, że pierwsi astronomowie zauważyli przez teleskop zażartą walkę na powierzchni planety. Geneza nazwy pochodzi od jej barwy. Jak wszyscy wiemy, planeta jest rdzawo-czerwona. To właśnie ten kolor przywodził na myśl starożytnym skojarzenie z zawieruchą wojenną i pogorzeliskiem, które zostaje po bitwie.

Ciekawa jest także historia związana z nazewnictwem dwóch księżyców Marsa, które zostały odkryte dopiero w 1877 roku. Ich nazwy wzięły się od imion dwóch synów greckiego odpowiednika boga wojny Aresa. Brzmią one Dejmos i Fobos, czyli trwoga i strach.

Symbol astronomiczny planety Mars przedstawia tarczę i włócznię rzymskiego boga. Być może widzieliście go już wcześniej. Mars nie wszystkim kojarzy się jedynie z wojennym zamieszaniem. W innych kulturach reprezentuje on m.in. męskość. Sprawia to, że symbol, na który składa się koło ze strzałką wskazującą w prawo i do góry bywa również używany do graficznego opisania płci męskiej.