Jak wyglądało szkolnictwo i nauka za czasów Mikołaja Kopernika?

Studiowanie

Wykształcenie wyższe było dostępne w zasadzie dla dzieci ludzi bogatych, choć i tu można znaleźć liczne wyjątki. Dziewczęta nie miały wstępu na uniwersytet, a biednych zwykle nie było na to stać. Dzieci ludzi bogatych mogły rozpocząć edukację uniwersytecką już w wieku 10 lat. Nierzadko po roku lub dwóch zmieniano uniwersytet. Językiem wykładowym była przede wszystkim łacina, tak więc Polak mógł studiować we Francji, Niemczech lub Włoszech bez konieczności uczenia się języków obcych. Na początku XVI wieku można było ukończyć studia, nie ucząc się czytać ani pisać, ponieważ książki były wówczas rzadkością i zwykle posiadał je tylko wykładowca. W trakcie zajęć czytał na głos, a studenci powtarzali za nim, ucząc się tekstu na pamięć. Egzaminy miały charakter ustny, tak więc zdarzało się, że studenci przez całe studia nie zapisali ani jednego słowa.

Edukacja średnio zamożnych

Synowie kupców i drobnych właścicieli ziemskich uczęszczali zwykle do szkół w rodzinnych miastach. Uczyli się tam gramatyki, kaligrafii i podstaw arytmetyki. Dziewczęta kształcono w domu. Uczyły się szycia, tańca i prac domowych. Dzieci ludzi ubogich nie chodziły do szkół. Gdy tylko podrosły na tyle, by być użyteczne, pomagały rodzicom w pracy.

Rozwój nauki

Wielu uczonych doby renesansu studiowało dzieła starożytnych Greków i Rzymian. Uczono się od nich śledzenia otaczającego świata, wyciągania wniosków z obserwacji. Prowadzono eksperymenty naukowe, badano rośliny, organizmy zwierzęce i ciało człowieka. W XVI wieku wiedza o anatomii i chorobach była niewielka. Lekarstwa wytwarzano głównie z ziół. Inne używane w tym celu substancje często bardziej szkodziły niż pomagały pacjentom. Operację przeprowadzali nieobeznani z anatomią cyrulicy, trudniący się jednocześnie chirurgią. Używając prymitywnych narzędzi, nie stosując środków przeciwbólowych, przeprowadzali wszystkie zabiegi, od wyrywania zębów po amputację.

Leonardo da Vinci (1452-1519) uczył się malarstwa we Florencji. Jednocześnie był inżynierem, konstruktorem i uczonym. Interesował się anatomią, botaniką, geologią. Działał we Francji i Italii.

Starcie z Kościołem

Wzmożone zainteresowanie nauką doprowadziło do konfliktu z Kościołem. Jednym z pierwszych, który się o tym przekonał, był Mikołaj Kopernik (1473 – 1543), polski astronom i jednocześnie duchowny. Jego obliczenia dowiodły, że Ziemia krąży wokół Słońca. Było to sprzeczne z poglądami Kościoła i Kopernik zdecydował się na publikację swego odkrycia dopiero tuż przed śmiercią. Teoria kopernikańska została później potwierdzona przez Galileusza (1564 – 1642). Galileusz został za jej głoszenie oskarżony o herezję. Pod naciskiem inkwizycji zmuszono go w 1632 roku do wycofania się ze swych poglądów. Został uwięziony, a po opuszczeniu więzienia aż do śmierci przebywał w areszcie domowym.

Mikołaj Kopernik studiował matematykę i astronomię w Krakowie i Bolonii. Prowadził obliczenia pozycji planet. Dla ułatwienia przyjął założenie, że Ziemia i planety krążą wokół Słońca. W trakcie obserwacji zorientował się, że tak jest w rzeczywistości.

Wynalazki i odkrycia

Mimo groźby konfliktu z Kościołem uczeni kontynuowali eksperymenty. Angielski lekarz William Harvey (1578-1657) opublikował rezultaty badań nad krwiobiegiem, a holenderski fizyk Cornelius Drebbel zbudował pierwszą sprawną łódź podwodną. Inne wynalazki tego okresu to barometr, pogłębiarka, teleskop i mechaniczny zegarek. Niemiec Peter Henle (lub Henlein) skonstruował zegarek mechaniczny w 1510 roku. Odkrył on, że drgania wykonanej z elastycznego drutu sprężyny mogą stać się siłą napędową zegarka. Kolejne wynalazki to zegar stojący, w którym sprężyna była połączona z wiszącymi na łańcuchu ciężarkami oraz bardziej skomplikowane mechanizmy używane do poruszania zegarów na wieżach budynków. W ostatnim dziesięcioleciu XVI wieku w Niderlandach Hans Lippershey i Hans Janssen skonstruowali mikroskop. Lippershey zbudował w 1608 roku pierwszy teleskop. W 1643 roku prowadząc badania nad pompą podnoszącą słup wody na wysokość ponad 10 metrów, Evangelista Torricelli skonstruował prosty barometr.

Sytuacja w Polsce

Leonardo wynalazca. Czy projekt gigantycznej kuszy działał w rzeczywistości?

Ostatnio pisaliśmy o tym, że szybowiec Leonarda poradził sobie świetnie podczas testowego lotu. Czy drugi wynalazek przejdzie testy pomyślnie? Sprawdźmy!

Była bardzo dobra, jeśli o oświatę chodzi. Najważniejszym punktem naukowym na mapie była Akademia Krakowska. Choć założono ją wcześniej, to największy rozwój przeżywała właśnie w epoce renesansu. Szczególnie wydział matematyki stał na wysokim poziomie. To na nim kształcił się Kopernik. Akademia ściągała w swoje mury także największych humanistów. Słuchacze Akademii Krakowskiej uzyskiwali stypendia i wyjeżdżali na studiowanie do europejskich miast. Z takiej to okazji skorzystał między innymi Mikołaj Kopernik. W krótkim czasie krakowskiemu ośrodkowi oświaty wyrosła nie lada konkurencja. W Królewcu założono bowiem protestancką uczelnię, która szybko stała się miejscem tętniącym życiem naukowym i kulturalnym.

Jeśli chodzi o szkolnictwo niższe, to obejmowało ono szkoły parafialne. Spuścizna po średniowieczu obejmowała sieć około 3000 placówek. Nowością były gimnazja, nie mają one jednak nic wspólnego z tymi dzisiejszymi. W XIV i XV wieku były to humanistyczne szkoły średnie. W epoce renesansu powstawały także pierwsze szkoły jezuickie. Pojawiły się one i na ziemiach polskich. Z dobrym zresztą skutkiem. Skutecznie podbiły one poziom nauczania.