Historia kołem się toczy

Nie zawsze jednak możliwe było, aby zalety koła zostawały w pełni wykorzystywane. Na terenach piaszczystych i pagórkowatych pojazdy zaopatrzone w koła były często bezużyteczne. Dlatego starożytni Egipcjanie i ludy Ameryki Południowej korzystali przeważnie z transportu rzecznego lub zwierząt jucznych. W starożytnej Ameryce Południowej koło stanowiło element zabawek dziecięcych, lecz nigdy nie zastosowano go do wożenia ciężarów.

Koło wynaleziono tylko raz

Nie mamy absolutnej pewności, ale wygląda na to, że kolo wynaleziono tylko jeden raz. Następnie rozprzestrzeniło się ono po całym globie. Wątpliwe jest w tym przypadku, żeby coraz to inne ludy same wpadał na ten wynalazek. Przypuszczalnie narodziło się w dawno już nieistniejącym Sumerze, na charakteryzującym się wysoką żyznością obszarze pomiędzy Eufratem i Tygrysem, na terenach dzisiejszego Iraku.

Koło garncarskie

Pierwsze koło, o którym wiemy cokolwiek to koło garncarskie. Zostało one wynalezione ok. 3250 lat p.n.e. Wykorzystywane było do formowania gliny w obłe kształty. Pozwalało to na wyrabianie mis i garnków. Dzisiaj służy ono dokładnie do tego samego celu. Kolejnym śladem użycia kola jest fragment glinianej tabliczki. Jest ona datowanej na ok. 3150 rok p.n.e. Widnieje na niej wóz osadzony na kołach. Odnaleziono ją na dziedzińcu świątyni Innany w Mezopotamii. Tabliczka jest pierwszym dowodem na to, że koła było używane do przewożenia ładunków. Wielu archeologów jest zdania, że już wówczas było ono prawdopodobnie w użyciu od tysięcy lat. Niestety nie ma na to dowodów... przynajmniej na razie.

źródło: pixabay.com

Pierwsze koło od wozu

Na wspomnianej tabliczce znajduje się wyłącznie wizerunek wozu kołowego. Za to w starożytnym mieście Kisz odnaleziono pozostałości rydwanu w którym używano litych kół. Jego wiek określono na ok. 4 650 lat. Koła rydwanu miały ok. 0,5 – 1m średnicy. Wycinano je z desek. Następnie kawałki łączono przy pomocy drewnianych kołków. Na obrzeżu, przy użyciu miedzianych gwoździ, przytwierdzano skórzane „opony”. Lite koła świetnie nadawały się do przewożenia ciężarów, nie mogły jednak poruszać się zbyt szybko. Aby wykorzystać je w bitwie trzeba było znaleźć sposób, by stały się trwalsze. W tym celu w niektórych miejscach zdejmowano warstwę drewna. Pod koniec ok. 2000 r. p. n. e. wynaleziono koło ze szprychami.

Pojawiło się ono po raz pierwszy w Syrii, lub w Anatolii, a jego twórcami byli Hetyci lub Mitannijczycy. Czasem szprychy były zrobione z brązu. Wtedy koło było mocniejsze i jednocześnie lżejsze, co pozytywnie wpływało na prędkości osiągane przez rydwany. Wykorzystanie koła do transportu niosło za sobą konieczność ciągłego ulepszania dróg. Tak więc ok. 4 000 lat temu, Asyryjscy budowniczowie dróg przy użyciu pik wykonanych z brązu usunęli zbocze stromego wzgórza, co umożliwiło budowę jednej z takich lepszych dróg. Wiemy także, że Hyksosi używali kół ze szprychami w konnych rydwanach, które użyli podczas najazdu na Egipt w 1680 roku p.n.e.

Koło dociera do Azji i Europy

Według indyjskich podań barbarzyńcy, którzy byli zręczni w wykorzystywaniu metalu, przybyli do Indii konnymi rydwanami ok. XIV wieku p.n.e. Ową ideę pojazdu na kołach przejęto i zaadoptowano ją do najrozmaitszych celów; od lekkich i szybkich, dwukołowych rydwanów bojowych po wolniejsze, czterokołowe wozy i kolasy. W Chinach rydwan służył do polowań już ok. 1200 roku p.n.e. Miał on nowoczesne koła ze szprychami. Było ich od 18 do 24.

źródło: pixabay.com

Stare powiedzenie: „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu” wywodzi się stąd, że wszystkie starożytne rzymskie drogi miały swój początek właśnie w Rzymie. Do przemierzania imponującej sieci dróg oraz traktów Rzymianie wykorzystali najrozmaitsze pojazdów na kołach – ciężkie, powolne wozy towarowe, lekkie rydwany wyścigowe, kryte karety, pasażerskie powozy, wymyślne powoziki na wycieczki, pojazdy do polowań, i dwukołowe wózki rolnicze. Jedynym rzeczywistym postępem, jaki dokonał się od czasów starożytnego Rzymu, było wprowadzenie łożysk kulkowych oraz gumowych dętek i opon.

Leonardo wynalazca. Czy projekt szybowca działał w rzeczywistości?

Wielu z nas zna Leonarda da Vinci jako artystę. Jego wkład w kulturę wydaje się nieskończony. Ten człowiek renesansu był także rzeźbiarzem, inżynierem, matematykiem, astronomem i architektem. Był również wynalazcą!

Wydajne koła

Dzięki zastosowaniu kół w różnych pojazdach, ludzie mogą transportować duże ciężary i poruszać się znacznie szybciej. Podczas klasycznego maratonu niepełnosprawny zawodnik poruszający się na wózku inwalidzkim, przybędzie na metę o 20-30 minut szybciej niż najlepszy biegacz.

Jazda rowerem, gdy weźmiemy pod uwagę ilość energii potrzebnej na pokonanie danego odcinka trasy, okazuje się najkorzystniejszym sposobem przemieszczania się. Rowerzysta jest 5 razy wydajniejszy niż samochód, a nawet samolot pasażerski, 15 razy wydajniejsza niż pies w biegu oraz 400 razy wydajniejsza niż karaluch.

źródło: pixabay.com

Niewygody koła

Okazuje się jednak, że koło ma kilka słabszych stron. Po pierwsze, łatwo się obraca na twardej powierzchni, ale bardzo hamuje, gdy trafi na miękki piasek, gęstą trawę, albo kosmaty dywan.

Po drugie, koła mają duże problem z pokonywaniem przeszkód spotykanych na ich drodze. Spróbujcie przepchnąć wózek w markecie przez występ albo rowek. Najwyższą przeszkodą, jaką może pokonać koło ma wysokość ok. połowy promienia tego koła. W sytuacji gdy pojazd ma elastyczną ramę i może przesuwać własny środek ciężkości, jest w stanie wspiąć się na przeszkodę, która ma wysokości równą promieniowi koła.

Trzeci problem związany jest z tym, że koło niezbyt dobrze radzi sobie przy wykonywaniu ciasnych skrętów. Widać to zwłaszcza wówczas, gdy jedziemy za dużym autobusem lub ciężarówką po wąskiej, krętej drodze. Dlatego też, kiedy myślimy o codziennej wędrówce, okazuje się, że my ludzie większość czasu poruszamy się jednak, na nogach.